วันสงกรานต์เป็นประเพณีที่สำคัญของคนไทยเรา เป็นที่รู้จักของชาวต่างชาติ วันตรุษจีนก็เป็นวันเฉลิมฉลองปีใหม่ของคนจีนทั่วโลก ประเพณีผูกข้อมือเพื่อเรียกขวัญเดือนเก้าของชาวกะเหรี่ยงก็เช่นกันเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นของชาวกะเหรี่ยงที่อาศัยอยู่ทั่วโลกเหมือนกันแล้วทำไมต้องมีการผูกข้อมือ และทำไมต้องเป็นเดือนเก้าหรือสิงหาคมเท่านั้นนะ?การผูกข้อมือถือเป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่งที่เป็นการแสดงออกถึงชาติพันธุ์หรือเผ่าพันธุ์ ซึ่งเห็นได้ทั่วไปสำหรับชาวเอเชีย แต่เอกลักษณ์ของชาวกะเหรี่ยงจะผูกข้อมือทั้งสองข้าง สีด้ายหลักๆ ก็จะเป็นสีขาว สีเหลือง สีแดงตามสายความเชื่อที่เกิดขึ้นตั้งแต่แรกเริ่มหรือเกิดขึ้นภายหลังจากที่ได้ทราบข้อมูลมา การผูกข้อมือถือเป็นกุศโลบายที่จะทำให้คนที่มาจากที่เดียวกันจำกันได้ สามารถสืบสายที่มาว่ามาจากไหน ลูกหลานของใคร จากเหตุการสมัยที่ชาวกะเหรี่ยงต้องอพยพจากแถบดินแดนมองโกเลียสู่พื้นที่ด้านล่างซึ่งปัจจุบันคือประเทศไทยและเมียนมาร์เป็นหลัก ระหว่างการเดินทางเพื่อหนีการสู้รบและหาดินแดนใหม่เพื่ออาศัย ระหว่างการเดินทางต้องประสบกับความทุกข์ยาก ทรมาน บรรพบุรุษจึงสร้างขวัญและกำลังใจให้ลูกหลานด้วยการทำพิธีเรียกขวัญในรูปแบบผูกข้อมือ นอกจากจะเป็นการให้กำลังใจที่สำคัญแล้ว "การผูกข้อมือ" ยังเป็นสัญลักษณ์ไปในตัวอีกด้วย มีการสืบสานต่อมาจนถึงปัจจุบัน หากชาวกะเหรี่ยงเห็นด้ายบนข้อมือสีขาวก็สันนิษฐานได้ว่าที่มาที่ไปมาจากที่เดียวกัน เช่นเดียวกับด้ายสีอื่นๆ ที่อาจจะแตกต่างกันทางวิถีความเชื่อที่ยังคงสืบต่อถึงกันส่วนทำไมต้องผูกข้อมือในเดือนเก้า หรือ "ไคยจูวหล่าเขาะว์" ในภาษากะเหรี่ยงโปว์(โผล่ว) ที่แปลตรงตัวว่า ผูก(ไคย) ข้อมือ (จูว) เดือน (หล่า) เขาะว์ (ตะกวด) ก็หมายถึงเป็นช่วงที่ตะกวดได้ปรากฏตัวให้เห็นมากที่สุด เป็นช่วงที่ตะกวดฟักไข่ออกเป็นตัวพอดี จึงมาตั้งเป็นชื่อเดือนเพื่อจดจำได้ง่าย อีกทั้งเป็นช่วงที่มีน้ำป่าไหลหลาก ช่วงฝนตกเยอะ จึงทำให้ต้องประสบปัญหาในการทำมาหากินของวิถีคนอยู่ในป่า และอาจจะเป็นช่วงที่ตรงกับเหตุการณ์ในอดีตที่ต้องอพยพจากดินแดนมองโกเลียสู่ดินแดนใหม่ จึงระลึกถึงเหตุการณ์ในอดีตและตรงกับวิถีในการใช้ชีวิตเมื่ออยู่เป็นหลักแหล่งแล้ว การผูกข้อมือในเดือนตะกวดหรือเดือนเก้าจึงเป็นการระลึกถึงเหตุการณ์ในอดีตได้ อีกทั้งในปัจจุบันก็กลายเป็นประเพณีที่สำคัญ โดยปกติจะทำกันเฉพาะในครอบครัวที่อาศัยอยู่ด้วยกัน ถือเป็นการสร้างกำลังใจให้ทุกคนในครอบครัวที่ต้องทำมาหากินด้วยกัน การเจ็บป่วย การใช้ชีวิตในป่าหรือการเข้าป่าเพื่อหาเลี้ยงชีพอาจจะทำให้ขวัญที่อยู่กับตัวเตลิดไปอยู่ที่อื่นได้ จึงประกอบพิธีเรียกขวัญเพื่อให้ทุกคนแคล้วคลาดปลอดภัย เชื่อว่าการเรียกขวัญทำให้หายจากการเจ็บป่วยในช่วงเวลาต่างๆได้เพราะขวัญที่ไปอยู่ตามที่ต่างๆ นอกบ้านได้กลับมาอยู่กับตัวตามคำสวดเรียกขวัญที่ต้องระบุชื่อเจ้าของขวัญด้วย ส่วนการผูกข้อมือกรณีเจ็บป่วย แต่งงาน เรียกขวัญแม่โพสพหรือโอกาสต่างๆ สามารถทำในเดือนอื่นๆได้ แต่ไม่ได้เป็นประเพณีที่ต้องมีการรวมตัวกันมากมายเหมือนประเพณีผูกข้อมือเดือนเก้าที่ถือว่าเป็นจัดงานโดยตรงเมื่อวิถีชีวิตที่เริ่มเปลี่ยนไป การใช้ชีวิตก็เริ่มเปลี่ยนแปลง การอิงอาศัยธรรมชาติก็น้อยลง จากการไปทำงานต่างถิ่นมากขึ้น ทำงานในเมืองมากขึ้น ประเพณีผูกข้อมือจากระดับครัวเรือนก็มีการปรับเปลี่ยนเป็นระดับหมู่บ้านหรือเป็นเทศกาลสำหรับการรวมตัวของชาวกะเหรี่ยงมากขึ้นตามจุดสำคัญๆ ที่มีชาวกะเหรี่ยงอาศัยอยู่ทั้งในประเทศไทยและทั่วโลกได้มีโอกาสได้มาพบปะกันสำหรับชาวไทยเชื้อสายกะเหรี่ยงในป่าทุ่งใหญ่นเรศวร ในตำบลไล่โว่ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี มีการจัดทั้ง 3 ระดับ คือ ในครัวเรือน แล้วแต่บ้านไหนพร้อมจะจัดให้ลูกหลานก็ตกลงนัดวันกัน(เฉพาะคนครอบครัว) การจัดระดับหมู่บ้านเพื่อให้บ้านไหนที่ไม่ได้จัดก็จะได้มาร่วม (มีกิจกรรมการร้องเพลงเกี่ยวกับการผูกข้อมือของเด็กๆ หนุ่มสาวเพิ่มขึ้นมาสร้างสีสัน อีกทั้งมีการผูกข้อมือให้พระสงฆ์ด้วย) และระดับตำบลโดยจะมีหน่วยงาน อบต.เข้ามาร่วมจัดสืบสานประเพณีให้หมู่บ้านอื่นๆ มาร่วม โดยจะจัดเวียนกันไปในตำบลถือเป็นเจ้าภาพคนละปี ใครจะมาเข้าร่วมก็ได้แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดของการจัดงานก็เป็นไปเพื่อการสร้างขวัญกำลังใจให้กัน และสร้างความสามัคคีทั้งระดับครอบครัว ระดับหมู่บ้าน และระดับตำบล รวมทั้งการจัดงานตามสถานที่ต่างๆ ให้ช่วยกะเหรี่ยงที่อยู่ต่างถิ่นได้มาร่วมงานได้ลูกหลานชาวกะเหรี่ยงหรือคนที่มีเชื้อสายกะเหรี่ยงทุกคนเมื่อมีด้ายผูกข้อมือไม่ได้มีไว้เพียงแสดงว่าได้ไปร่วมงานเท่านั้น แต่ควรตระหนักถึงความเป็นมาของการผูกมือและความเป็นชาติพันธุ์ของตนเองอีกด้วย เมื่อรู้ถึงความเป็นมาและจุดประสงค์ของการผูกข้อมือ และในปัจจุบันประเพณีผูกข้อมือเรียกขวัญในเดือนเก้าจึงกลายเป็นการแสดงออกเชิงวัฒนธรรมที่ทุกคนก็สามารถเข้าร่วมงานได้ในปัจจุบันด้วยเช่นกันทุกภาพประกอบ โดยผู้เขียนขอบคุณ Canva ใช้ตกแต่งภาพปก เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !