หากเห็นใครผูกข้อมือด้วยด้ายขาวทั้ง 2 ข้าง เราอาจจะสงสัยว่าเป็นคนเชื้อชาติไหนหรือกลุ่มคนจากที่ไหน ให้เดาในเบื้องต้นว่าเป็น "ชาวกะเหรี่ยง" ได้ และถ้าให้แน่นอนก็ต้องสอบถามจากเจ้าตัวดูว่าใช่ไหม ในแต่ละท้องถิ่น แต่ละภูมิภาคทั่วโลกก็มีเทศกาลหรือประเพณีที่จัดขึ้นตลอดเวลา หรือแม้แต่ของไทยในส่วนภูมิภาคก็มีงานบุญทั้ง 12 เดือน สำหรับชาวไทยเชื้อสายกะเหรี่ยงโปว์ (โผล่ว) โดยเฉพาะในภาคกลางของไทย เช่น กาญจนบุรี ราชบุรี สุพรรณบุรี อุทัยธานี จะมีประเพณีผูกมือเดือนเก้า (ไคจูหล่าเขาะ) โดยที่จัดขึ้นในช่วงเดือนเก้า คือ หลังวันขึ้น 15 ค่ำเดือนแปด ก็ถือว่าเข้าสู่เดือนเก้าตามการนับแบบสุริยคติ จันทรคติ ซึ่งปีนี้ตรงกับวันที่ 17 สิงหาคม 2566 เป็นต้นไป นับไปอีก 1 เดือน ที่จังหวัดราชบุรี เรียกว่า "ประเพณีกินข้าวห่อ(อั้งหมี่ถ่อง)" ระหว่างนี้ชาวกะเหรี่ยงจะมีประเพณีผูกข้อมือ เดิมทีจัดกันเพียงแค่ในครัวเรือนตามวิถีชีวิตดั้งเดิม ปัจจุบันบางที่จัดระดับหมู่บ้าน ที่วัดเพื่อให้ทุกคนในหมู่บ้านได้มีส่วนร่วมหรือจัดระดับตำบล อำเภอหรือที่ใดที่หนึ่ง สำหรับคนที่ไปทำงานไกลบ้านหรือในย่านเมืองที่มีคนเชื้อสายกะเหรี่ยงอยู่ใครก็สามารถเข้าร่วมได้ การผูกข้อมือของชาวไทยเชื้อสายกะเหรี่ยง มีจาก 2 เหตุการณ์หลักๆ 1. จากเหตุการณ์ในอดีต สมัยที่บรรพบุรุษชาวกะเหรี่ยงต้องอพยพจากดินแดนแถบประเทศจีนลงมาทางใต้ จนถึงประเทศไทยและประเทศเมียนมาในปัจจุบันถอยร่นลงมาเรื่อยๆ เลี่ยงการสู้รบกับกลุ่มกำลังอื่นๆ ที่มาเบียดเบียน ระหว่างนี้ได้รับความทุกข์ทรมานจากความหิวโหย และโรคภัยที่ต้องเผชิญจากธรรมชาติ ทำให้ขวัญหายจากเหตุการณ์เลวร้ายดังกล่าว อีกทั้งบางส่วนเกิดการแยกทางกัน บรรพบุรุษจึงใช้วิธีการผูกข้อมือด้วยด้ายขาวเพื่อเป็นการเรียกขวัญและเป็นสัญลักษณ์ของแต่ละครอบครัว แต่ละตระกูลเมื่อมาเจอกันอีกจะได้รู้ว่าเป็นสายเลือดเดียวกัน บางครอบครัวใช้ด้ายสีขาว สีเหลือง หรือสีอื่นๆ ซึ่งต่อมาก็เป็นการแสดงถึงสายการความเชื่อและนับถือในแต่ละครอบครัวอีกด้วย 2. ส่วนอีกเหตุผลในการผูกข้อมือเดือนเก้า ช่วงเดือนสิงหาคม-กันยายนซึ่งเป็นช่วงที่ฝนตกชุกมากที่สุด ด้วยวิถีของการทำไร่ข้าวหมุนเวียน คนในครอบครัวต้องไปใช้ชีวิตในป่าตั้งแต่หัวหน้าครอบครัวและสมาชิก จึงต้องเผชิญกับความทุกข์ลำบาก ฝนตก โรคภัย ไข้ป่าต่างๆ จึงมีการทำพิธีเรียกขวัญด้วยการผูกด้ายขาวเป็นการเสริมกำลังใจเช่นกันซึ่งสืบเนื่องจากเหตุการณ์ในอดีต พิธีนี้ทำขึ้นเพื่อให้เกิดกำลังใจในครอบครัว สิ่งของที่ต้องใช้ในการประกอบพิธีก็มาจากรอบๆ ครัวเรือนไม่ว่าจะเป็นไม้พาย ข้าวสวยปั้น ข้าวเหนียวห่อ ทองโย๊ะ กล้วยน้ำหว้า น้ำ ด้ายขาว อ้อย น้ำ ดอกไม้ เป็นต้นพิธีกรรมก็ง่ายๆ ในระดับครัวเรือนใช้เวลา 2 วัน วันแรกเตรียมอุปกรณ์ เช่น ต้มข้าวเหนียวห่อไว้ ในช่วงเย็นแม่บ้านหรือหัวหน้าครอบครัวเป็นคนเคาะเรียกขวัญที่บันไดบ้านและเสาข่าไฟของบ้าน กล่าวบทเตรียมเรียกตัวผูกข้อมือ ก่อนจะถามสมาชิกในบ้านว่าพร้อมหรือยังสำหรับการเรียกขวัญ และสมาชิกในบ้านไปเรียกขวัญให้แม่หรือผู้เรียกขวัญคนแรกอีกครั้งเช่นกัน และในตอนเช้าวันถัดมาก็เคาะเสาบันไดและข่าไฟอีกครั้งเพื่อเตรียมเรียกขวัญของสมาชิกทั้งหมด ก่อนจะเริ่มทำพิธีโดยสมาชิกในบ้านมาแตะที่ถาดที่เตรียมอุปกรณ์เรียกขวัญทั้งหมด ก่อนจะผูกข้อมือทีละคน ระหว่างผูกก็จะมีการเอ่ยชื่อ เรียกขวัญกลับมาอยู่กับคนในครอบครัว อยู่กับเรือน ก่อนจะนำสิ่งของอย่างละหน่อยในถาดมากวาดขึ้นตรงแขนและทูนไว้บนไหล่หรือหัว แล้วค่อยไปเก็บในที่เหมาะสมของบ้าน เป็นอันเสร็จพิธี ถ้าระดับชุมชนก็จะมีการเตรียมของ 1 วัน และวันผูกข้อมือก็จะการเล่นดนตรีร้องเพลงเรียกขวัญประกอบด้วย และสามารถเข้าร่วมได้ทุกคน เพื่อสืบสานประเพณีและรักษาอัตลักษณ์ความเป็นตัวตนเอาไว้ให้ชัดเจนมากที่สุดการผูกข้อมือด้วยด้ายขาว 2 ข้าง ในช่วงเดือนเก้านี้ อาจจะไม่สามารถบ่งบอกได้ 100% ว่าเป็นชาวกะเหรี่ยง (ชาติพันธุ์อื่นๆ ก็อาจจะมีการผูกข้อมือเช่นกัน) ชาวกะเหรี่ยงบางคน บางส่วนก็ไม่ได้เข้าร่วมพิธีกรรมนี้ แต่ที่สำคัญกว่านั้นก็คือชาวกะเหรี่ยงที่ผูกข้อมือ รู้ เข้าใจที่มาที่ไป จุดประสงค์ และร่วมสืบสานประเพณีการผูกมือด้วยหรือเปล่า สิ่งนั้นสำคัญกว่าเส้นด้ายสีขาวที่เป็นสัญลักษณ์บนข้อมือนั้น และร่วมกันเป็นส่วนหนึ่งที่จะให้ประเพณีนี้คงอยู่เพื่อสะท้อนความเป็นตัวตนของวิถีชนเผ่ากะเหรี่ยงต่อไปทุกภาพประกอบ โดยผู้เขียนขอบคุณ Canva ใช้ตกแต่งภาพปกเปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !